Αμβλυωπία – Τεμπέλικο Μάτι

Τι ονομάζουμε αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι)?
Η ανθρώπινη όραση αναπτύσσεται από την γέννηση μέχρι περίπου την ηλικία των 7 ετών. Αν σε αυτή την κρίσιμη χρονική περίοδο, η εικόνα που σχηματίζεται στον ένα οφθαλμό είναι θολή, τότε στο μάτι αυτό η όραση δεν αναπτύσσεται κανονικά, γιατί διαταράσσεται η φυσιολογική ανάπτυξη των συνδέσεων μεταξύ του οφθαλμού και του εγκεφάλου. Εάν η θολή εικόνα οφείλεται σε διαθλαστικό σφάλμα (υπερμετρωπία/μυωπία/αστιγματισμός),τότε στο παιδί θα χορηγηθούν τα κατάλληλα γυαλιά. Στην περίπτωση, που η όραση του παραμένει κάτω από το αποδεκτό, φυσιολογικό επίπεδο -παρόλο που φοράει τα γυαλιά του και χωρίς να υπάρχει κάποια οφθαλμική, οργανική βλάβη- τότε η κατάσταση αυτή ονομάζεται αμβλυωπία ή “τεμπέλικο” μάτι (lazy eye).
Σε τι είδους εξετάσεις θα υποβληθεί ένα παιδί με χαμηλή όραση?

• Ορθοπτικός έλεγχος της όρασης και της κινητικότητας των ματιών για την διάγνωση πιθανού στραβισμού.
• Διαθλαστικός έλεγχος για την διάγνωση πιθανού διαθλαστικού σφάλματος και την χορήγηση των αντίστοιχων διορθωτικών γυαλιών.
• Πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος που θα αποκλείσει την ύπαρξη οργανικής βλάβης στα μάτια του παιδιού και θα εξετάσει την προοπτική μια χειρουργικής επέμβασης, όπως στην περίπτωση στραβισμού ή άλλης αιτίας.

Πως θεραπεύεται η αμβλυωπία?
Η αμβλυωπία πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, προτού ολοκληρωθεί η ανάπτυξη της όρασης του.
Όσο πιο νωρίς διαγνωσθεί η αμβλυωπία, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η θεραπεία της.
Αν το παιδί παραμένει με χαμηλή όραση, παρά την συνεχή χρήση των γυαλιών του, τότε προχωράμε στο δεύτερο στάδιο της θεραπείας που αποσκοπεί στο να κινητοποιήσει τον μικρό ασθενή μας ώστε να χρησιμοποιεί περισσότερο το αδύναμο μάτι του.
Αυτό το πετυχαίνουμε είτε με την κάλυψη του ματιού με την καλύτερη οπτική οξύτητα είτε θολώνοντας την όραση αυτού, ενσταλάζοντας ειδικές οφθαλμικές σταγόνες ατροπίνης ή τέλος με συνδυασμό των παραπάνω δύο μεθόδων.
Ποιος είναι ο σκοπός της θεραπείας?

Σκοπός της θεραπείας είναι να βελτιώσουμε την οπτική οξύτητα του αδύναμου οφθαλμού, ώστε να αποκτήσει μια χρήσιμη όραση για το υπόλοιπο της ζωής του.
Αυτό γίνεται ιδιαίτερα επιτακτικό και σημαντικό, αν σκεφτούμε την πιθανότητα ενός μελλοντικού ατυχήματος ή μιας σοβαρής ασθένειας στο μάτι του παιδιού με την εξ ’αρχής καλύτερη όραση.

Ποια είναι η διάρκεια της θεραπείας?
Η διάρκεια της θεραπείας ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση. Συνήθως η μεγαλύτερη βελτίωση της όρασης παρατηρείται στους πρώτους 6 μήνες. Η θεραπεία συνεχίζεται μέχρι η όραση να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο σε σχέση με το άλλο μάτι ή να μην παρατηρείται περαιτέρω βελτίωση.
Προγνωστικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα της θεραπείας είναι οι ακόλουθοι:

• Το επίπεδο της όρασης του αμβλυωπικού ματιού κατά την έναρξη της θεραπείας. Όσο πιο χαμηλή είναι η αρχική όραση, τόσο χειρότερη είναι η πρόγνωση.
• Η ηλικία του παιδιού κατά την έναρξη της θεραπείας.
• Πιο αποτελεσματική είναι η θεραπεία της αμβλυωπίας, όταν ξεκινά μέχρι την ηλικία των 4,5 ετών.
  Το αίτιο της αμβλυωπίας (στραβισμός, είδος διαθλαστικού σφάλματος, συγγενής καταρράκτης, συγγενής βλεφαρόπτωση).
• Η καλή συμμόρφωση των γονέων και του παιδιού στο να ακολουθήσουν την θεραπεία κάλυψης του αμβλυωπικού ματιού ή την ενστάλαξη των οφθαλμολογικών σταγόνων, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του οφθαλμίατρου τους.

Τι συμβαίνει αν η διάγνωση της αμβλυωπίας καθυστερήσει ή δεν δοθεί θεραπεία?

Η συχνότητα της αμβλυωπίας είναι περίπου 1:40 παιδιά. Το παιδί συνήθως δεν αντιλαμβάνεται την χαμηλή όραση του αδύναμου ματιού του, ενώ συχνά δεν συνυπάρχουν άλλα οφθαλμολογικά συμπτώματα που να κινητοποιούν τους γονείς του παιδιού.

Η διάγνωση της αμβλυωπίας γίνεται συνήθως στην ηλικία των 4 ετών, οπότε επιβάλλεται να γίνεται οφθαλμολογικός έλεγχος του παιδιού στην ηλικία των 3½ – 4½ ετών.

Δυστυχώς, η μη έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της αμβλυωπίας ενός οφθαλμού, οδηγεί σε μόνιμη απώλεια της όρασης του για το υπόλοιπο της ζωής του παιδιού.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα αν υπάρχει οργανική βλάβη ή αν το παιδί είναι μεγαλύτερης ηλικίας, η θεραπεία μπορεί να μην βοηθήσει στην αποκατάσταση της όρασης του αδύναμου οφθαλμού.
Εντούτοις, ακόμα και στην περίπτωση καθυστερημένης διάγνωσης της αμβλυωπίας -όπως συμβαίνει σ’ ένα παιδί που έχει ξεπεράσει την κρίσιμη ηλικία των 7 ετών- αξίζει να γίνεται μια ύστατη προσπάθεια για την αντιμετώπιση της.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΣΠΙΑΣ MD, FEBO, PhD
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Χειρουργός οφθαλμίατρος – Παιδοοφθαλμίατρος