Τα μάτια μας και οι αλλεργίες της άνοιξης

Η Άνοιξη θεωρείται η ομορφότερη περίοδος του έτους. Δυστυχώς για ορισμένους είναι συνυφασμένη με έναρξη συμπτωμάτων, τόσο από τους οφθαλμούς, όσο και από τη μύτη ή το φάρυγγα.
Η οφθαλμική αλλεργία εκδηλώνεται συνηθέστερα με επιπεφυκίτιδα. Αλλεργική επιπεφυκίτιδα χαρακτηρίζουμε τη φλεγμονή του επιπεφυκότα, δηλαδή της λεπτής μεμβράνης που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων μας και το λευκό τμήμα του ματιού, και οφείλεται σε διάφορους αλλεργιογόνους παράγοντες. Η επαφή ενός ατόμου με κάποιο παράγοντα που ο οργανισμός του αντιλαμβάνεται ως αλλεργιογόνο τον ευαισθητοποιεί. Όταν λοιπόν επανεκτεθεί στο αλλεργιογόνο, ξεκινά η αλλεργική απάντηση. Τα μαστοκύτταρα αποδεσμεύουν ισταμίνη, η οποία συνδέεται ταυτόχρονα, με ειδικούς υποδοχείς των νευρικών κυττάρων και προκαλείται ο κνησμός (φαγούρα), καθώς και με υποδοχείς των ενδοθηλιακών κυττάρων που οδηγούν σε οίδημα και ερυθρότητα των βλεφάρων. Άλλοι μεσολαβητές όπως οι προσταγλανδίνες, λευκοτριένια και κυτταροκίνες προκαλούν αγγειοδιαστολή και φλεγμονή.

Οι ασθενείς συνήθως διαμαρτύρονται για αιφνίδια έναρξη κνησμού (φαγούρας), ερυθρότητας, δακρύρροιας και αίσθησης καύσου, και στους δύο οφθαλμούς. Ο επιπεφυκότας συνηθέστερα, αλλά ακόμα και τα βλέφαρα μερικές φορές, εμφανίζονται οιδηματώδη (πρησμένα). Η διάγνωση στηρίζεται κυρίως στο ιστορικό και στη βιομικροσκόπηση στη σχισμοειδή λυχνία.
Η πιο συχνή μορφή οφθαλμικής αλλεργίας είναι η εποχική αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Προσβάλει παιδιά και ενήλικες, ενώ εμφανίζεται σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα σχετίζονται με την ανθοφορία των φυτών. Γι’ αυτό το λόγο εμφανίζεται την περίοδο της Άνοιξης που η γύρη είναι άφθονη στον αέρα και στο περιβάλλον. Τείνει να εμφανίζεται κάθε χρόνο, με παρόμοια χρονική διάρκεια και πορεία. Μπορεί να διαρκέσει μέχρι και μερικές εβδομάδες και ακολούθως υποχωρεί.
Συντηρητικά μέτρα, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών και των ματιών, και η χρήση τεχνητών δακρύων, βοηθούν στην απομάκρυνση των αλλεργιογόνων από τον επιπεφυκότα, ενώ οι κρύες κομπρέσες λειτουργούν ανακουφιστικά στα συμπτώματα. Η νόσος είναι αυτοπεριοριζόμενη με την απομάκρυνση του ατόμου από το αλλεργιογόνο. Η χρήση τοπικά κολλυρίων συστήνεται στις περιπτώσεις που τα συμπτώματα δεν υφίενται.
Οι βασικές κατηγορίες φαρμάκων είναι τα αντιισταμινικά και οι σταθεροποιητές των μαστοκυττάρων. Τα αντιισταμινικά αναστέλλουν τη δράση της ισταμίνης και κατά συνέπεια των συμπτωμάτων της αλλεργίας. Οι σταθεροποιητές των μαστοκυττάρων δρουν προληπτικά, ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα συμπτώματα όταν ερχόμαστε σε επαφή με τα αλλεργιογόνα. Σπανιότατα μπορεί να απαιτηθεί χρήση κορτικοειδών για πολύ περιορισμένο διάστημα. Στα άτομα που η αλλεργία εμφανίζεται περιοδικά μπορούμε να συστήσουμε τη λήψη σταθεροποιητών των μαστοκυττάρων προληπτικά, λίγο διάστημα πριν την εποχή της εμφάνισης των συμπτωμάτων, ώστε να σταματήσουμε κατά το δυνατόν την εκδήλωσή της.

Η ολοετής αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχει παρόμοια σημεία και συμπτώματα με την εποχική, όμως τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα που την προκαλούν όπως η σκόνη, το τρίχωμα από ζώα, τα ακάρεα κ.τ.λ. βρίσκονται στο περιβάλλον σε όλη τη διάρκεια του έτους. Τα συμπτώματα είναι ηπιότερα, αλλά έχουν την τάση να διαρκούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα όλο το χρόνο. Η πλειονότητα των ασθενών αναφέρουν εποχιακή έξαρση των συμπτωμάτων, κυρίως την Άνοιξη. Η αγωγή περιλαμβάνει τα συντηρητικά ανακουφιστικά μέτρα που προαναφέρθηκαν, όσο και χρήση κολλυρίων όπως αναλύθηκε. Σημαντικό μας μέλημα πρέπει να είναι η αναγνώριση του υπεύθυνου παράγοντα και η κατά το δυνατό απομάκρυνσή του από το περιβάλλον του ασθενούς.
Σοβαρότερη μορφή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας αποτελεί η εαρινή αλλεργική κερατοεπιπεφυκίτιδα. Είναι συνήθως υποτροπιάζουσα, αμφοτερόπλευρη νόσος η οποία προσβάλλει πιο συχνά τους άρρενες ηλικίας 3 έως 25 ετών, κυρίως δε κάτω των 12 ετών. Εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στην περιοχή της Μεσογείου και σε ξηρά, ζεστά κλίματα και τα αγόρια προσβάλλονται συχνότερα από τα κορίτσια. Η νόσος μπορεί να είναι ενεργή καθόλη τη διάρκεια του έτους, αλλά είναι πιο έντονη κατά τους ζεστούς μήνες, δηλαδή μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου. Οι ασθενείς με εαρινή αλλεργική κερατοεπιπεφυκίτιδα έχουν συνήθως θετικό ατομικό ιστορικό για εποχιακές αλλεργίες, ατοπική δερματίτιδα και άσθμα. Μετά από 2 έως 8 έτη ενεργής νόσου, η μεγαλύτερη πλειονότητα των ασθενών παρουσιάζει αυτόματη ίαση. Εκδηλώνεται με έντονο κνησμό, αίσθημα ξένου σώματος, κάψιμο, ερυθρότητα, φωτοφοβία και ορώδες ή βλεννώδες έκκριμα από τους οφθαλμούς. Η πιθανή συμμετοχή του κερατοειδούς απαιτεί συχνή παρακολούθηση, ώστε να ελεγχθεί επαρκώς η νόσος και να προληφθούν σοβαρές και μη αναστρέψιμες βλάβες του κερατοειδούς και της οφθαλμικής επιφάνειας. Η αντιμετώπιση στηρίζεται στη χρήση σταθεροποιητών μαστοκυττάρων μακροχρόνια. Κορτικοστεροειδή δίδονται επικουρικά για μικρό διάστημα, ενώ μορφές που μπορεί να χρήζουν πιο επιθετικής θεραπείας αντιμετωπίζονται με κυκλοσπορίνη ή tacrolimus.
Τέλος η ατοπική κερατοεπιπεφυκίτιδα είναι μια σχετικά σπάνια, αλλά δυνητικά σοβαρή νόσος. Προσβάλλει συνήθως άνδρες, από την τέταρτη έως την έκτη δεκαετία της ζωής τους. Οι πάσχοντες παρουσιάζουν θετικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ατοπίας ή και άσθματος. Τα συμπτώματα της ατοπικής κερατοεπιπεφυκίτιδας είναι μέτριος έως έντονος κνησμός, κάψιμο, δακρύρροια, παχιές εκκρίσεις και φωτοφοβία. Συσχετίζεται και με άλλες οφθαλμικές καταστάσεις όπως ο καταρράκτης, ο κερατόκωνος, η ερπητική κερατίτιδα η βλεφαρίτιδα. Η προσβολή του κερατοειδούς μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μείωση της οπτικής οξύτητας. Σοβαρές μορφές μπορεί να απαιτήσουν βιοψία του επιπεφυκότα με την οποία τίθεται η διάγνωση και διαφοροδιαγιγνώσκεται από άλλες παθήσεις με παρόμοια εικόνα. Θεραπευτικά η συνεχής χρήση κολλυρίων που σταθεροποιούν τα μαστοκύτταρα, μπορεί να ομαλοποιήσει τη διαδικασία φλεγμονής και να δράσει προστατευτικά στην αναζωπύρωσή της. Οι σταγόνες κορτιζόνης χρησιμοποιούνται υποβοηθητικά σε περιπτώσεις έξαρσης και για μικρό χρονικό διάστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, που απαιτείται πιο επιθετική θεραπεία, προστίθεται κολλύριο κυκλοσπορίνης ή αλοιφή tacrolimus.
Τέλος δε θα πρέπει να αμελήσουμε να αναφέρουμε την επιπεφυκίτιδα γιγαντιαίων θηλών, που προκαλείται από τη συνεχή και μακροχρόνια χρήση φακών επαφής. Έχει παρατηρηθεί και μετά από εγχείρηση καταρράκτη, σε περιπτώσεις που υπάρχουν ράμματα, καθώς και σε άτομα που φέρουν οφθαλμική πρόθεση. Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη μεγάλων θηλών στον επιπεφυκότα. Και σε αυτή την περίπτωση κυρίαρχο σύμπτωμα είναι ο κνησμός. Η μείωση της χρήσης των φακών επαφής, η χρήση φακών από συγκεκριμένα υλικά κατασκευής και η χορήγηση θεραπευτικής αγωγής με μορφή κολλυρίων δρα πολύ ευεργετικά και οδηγεί στην ύφεση των συμπτωμάτων.

Ειρήνη Σταθοπούλου-Κολιού

Χειρουργός Οφθαλμίατρος

Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας   EYE DAY CLINIC –  Laser Μυωπίας , Αστιγματισμού, Υπερμετρωπίας