Όραση και Εγκυμοσύνη

Στη ζωή κάθε η γυναίκας, η εγκυμοσύνη αποτελεί μια πολύ σημαντική περίοδο. Κατά τη διάρκεια αυτών των εννέα μηνών παρουσιάζεται μεγάλος αριθμός αλλαγών στο σώμα και στον οργανισμό της με αποτέλεσμα, κάποιες φορές, να προκαλούνται ορισμένα προβλήματα όσον αφορά στη φυσιολογική λειτουργία των επιμέρους οργανικών συστημάτων. Μεταξύ των μεταβολών που σημειώνονται υπάρχει πιθανότητα να επηρεαστεί και η όραση, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη συστηματική παρακολούθησή της.

Η εμφάνιση μυωπίας ή η επιδείνωση της προϋπάρχουσας αποτελεί μια πιθανή επίπτωση των ορμονικών αλλαγών που προκαλούνται κατά τη διάρκεια της κύησης. Επίσης, είναι πιθανή μια παροδική μεταβολή της εστίασης και της προσαρμογής. Συνήθως, αυτές οι καταστάσεις είναι προσωρινές και μετά τον τοκετό η όραση αποκαθίσταται στο φυσιολογικό.

Καθώς οι μεταβολές στην όραση ενδέχεται να σηματοδοτούν και άλλα προβλήματα υγείας, η οφθαλμολογική εξέταση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης καθίσταται μια αναγκαία διαδικασία. Δυστυχώς όμως, οι περισσότερες μέλλουσες μητέρες δεν την περιλαμβάνουν συνήθως στον καθιερωμένο προγεννητικό έλεγχο εξαιτίας του μύθου ότι απαγορεύεται η χρήση οφθαλμικών σταγόνων για τη διαστολή της κόρης (μυδρίαση). Αντιθέτως, η οφθαλμολογική εξέταση που περιλαμβάνει και μυδρίαση συνιστά μια ασφαλή διαδικασία και, επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί και να αποτελεί μια σημαντική προληπτική ενέργεια.

Πιθανές οφθαλμικές μεταβολές κατά την εγκυμοσύνη

• Κερατοειδής: Ο κερατοειδής αποτελεί τη διαφανή μεμβράνη στο πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού. Είναι πιθανό, λόγω των ορμονικών μεταβολών, να παρουσιάσει μια μικρή διαφορά στις καμπυλότητες και στο πάχος του (οίδημα) με επακόλουθη εκδήλωση δυσανεξίας στη χρήση φακών επαφής. Εξαιτίας της μειωμένης παραγωγής δακρύων, προκαλείται ξηροφθαλμία με αποτέλεσμα τη δυσχερή χρήση φακών επαφής. Τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας περιλαμβάνουν θολή όραση και μπορούν να περιοριστούν με τη χρήση τεχνητών δακρύων. Παράλληλα, η χρήση φακών επαφής κατά την κύηση εγκυμονεί πιθανούς κινδύνους, καθώς οι μεταβολές που φυσιολογικά παρουσιάζονται στον κερατοειδή (μείωση αισθητικότητας και ευαισθησίας) μπορεί, ενδεχομένως, να καλύψουν κάποιο μικροτραυματισμό ή μια πιθανή μόλυνση, ώστε αυτές οι καταστάσεις  να μη γίνουν αντιληπτές. Τα προαναφερθέντα συμπτώματα υποχωρούν μετά τον τοκετό και την ολοκλήρωση του θηλασμού και οι γυναίκες μπορούν να συνεχίσουν κανονικά όπως και πριν τη χρήση φακών επαφής.
• Φωτοφοβία: Έντονη ευαισθησία στο φως μπορεί να προκληθεί από τις ορμονικές μεταβολές με αποτέλεσμα πονοκεφάλους και ημικρανία.
• Οπτική Οξύτητα: Συχνά, είναι πιθανές οι μεταβολές στη διάθλαση, με αποτέλεσμα να χρειαστεί αλλαγή γυαλιών εφόσον κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές της κύησης και συνήθως είναι αναστρέψιμη γι’ αυτό γενικά αποφεύγουμε την αλλαγή.  Θα πρέπει να τονιστεί, όμως, ότι θολή όραση μπορεί να οφείλεται και σε διαβήτη της κύησης και συνεπώς θα πρέπει πάντα ο θεράπων ιατρός να ενημερώνεται για τυχόν αλλαγές στην όραση.
• Οπτικά Πεδία:  Σε κάποιες περιπτώσεις, έχουν αναφερθεί αλλαγές στα οπτικά πεδία εγκύων, όπως είναι η απώλεια τμήματος του οπτικού πεδίου κροταφικά ή  η μεγέθυνση του τυφλού σημείου, καταστάσεις που αποκαθίστανται πλήρως μετά τη γέννα και δεν απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση.
• Κεντρική Ορώδης Αμφιβληστροειδοπάθεια: Έχει παρατηρηθεί κυρίως στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και υποχωρεί αυτόματα κατά τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση.
• Προεκλαμψία- Εκλαμψία: Προεκλαμψία είναι η κατάσταση εκείνη που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση υπέρτασης σε γυναίκες που είχαν πάντα φυσιολογική αρτηριακή πίεση.  Παρουσιάζεται σε ένα 5% των εγκύων και συνήθως μετά την 20η εβδομάδα κύησης. Εφόσον η υπέρταση συνοδεύεται και από ρίγη, τότε χαρακτηρίζεται ως εκλαμψία. Η θολή όραση αποτελεί τη συχνότερη εκδήλωση, μπορεί όμως να συνυπάρχουν και κεφαλαλγία, διπλωπία και φωτοψίες. Μεταξύ των γυναικών με εκλαμψία, ένα 10% μπορεί να εκδηλώσει οίδημα του αμφιβληστροειδούς, ορώδη αποκόλληση ή ισχαιμική οπτική νευρίτιδα. Οι καταστάσεις αυτές είναι γενικά αναστρέψιμές 1-2 εβδομάδες μετά από τη ρύθμιση της πίεσης ή μετά τον τοκετό.
• Υψηλή μυωπία: Οι περισσότερες γυναίκες με μέτρια ή υψηλή μυωπία συνήθως ανησυχούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στα μάτια τους ένας εργώδης φυσιολογικός τοκετός και συχνά καταφεύγουν στην καισαρική. Εδώ και αρκετά χρόνια οι έρευνες έχουν καταρρίψει αυτό το μύθο, καθώς στατιστικά δεδομένα από γυναίκες με μυωπία από -4.5 έως και -15.0 βαθμούς μυωπία, αλλά και από κάποιες με προϋπάρχουσες μυωπικές εκφυλίσεις του βυθού, ρωγμές ή αποκολλήσεις που αντιμετωπίστηκαν με laser ή με χειρουργική επέμβαση, δεν εκδήλωσαν επιδείνωση ούτε επανεμφάνιση των οφθαλμικών τους προβλημάτων μετά από φυσιολογικό τοκετό.

Προϋπάρχουσες της εγκυμοσύνης παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε μεταβολές της όρασης

• Υπέρταση: Σε όλη τη διάρκεια της κύησης είναι απαραίτητος ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί αύξησή της. Η υπέρταση στην εγκυμοσύνη συνοδεύεται από θολή όραση, παραμόρφωση των αντικειμένων  και την αντίληψη ύπαρξης φωτεινών σημείων στο οπτικό μας πεδίο. Αν η αρτηριακή πίεση δεν ελεγχθεί μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες των αιμοφόρων αγγείων καθώς και σε επιδείνωση άλλων παθολογικών καταστάσεων.
• Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια: Η κύηση μπορεί να ασκήσει αρνητική επίδραση σε προϋπάρχουσα διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Η προκαλούμενη επιδείνωση επηρεάζεται από παράγοντες όπως είναι η χρονική διάρκεια της ασθένειας, η σοβαρότητα της κατάστασης πριν την εγκυμοσύνη, η υψηλή τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και η συνύπαρξη υπέρτασης. Ένα 10% των γυναικών με διαβήτη διαγιγνώσκονται με  διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια κατά τη διάρκεια της κύησης αλλά μόνο το 0.2% παρουσιάζει εκφυλιστικές αλλοιώσεις οι οποίες υποχωρούν μετά τον τοκετό. Συνεπώς, μια οφθαλμολογική εξέταση ανά τακτά χρονικά διαστήματα, κρίνεται απαραίτητη ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της αμφιβληστροειδοπάθειας.
• Αμφιβληστροειδοπάθεια PURTSCHER: Εκδηλώνεται με μείωση της όρασης, μυοψίες (μυγάκια) και αιμορραγίες στο βυθό του ματιού. Δεν απαιτείται θεραπεία και τα συμπτώματα υποχωρούν μετά από αρκετές εβδομάδες.
• Γλαύκωμα: Αναφέρονται περιπτώσεις μείωσης της ενδοφθάλμιας πίεσης και βελτίωσης της πάθησης αλλά τα στοιχεία αυτά χρήζουν τεκμηρίωσης καθώς όλες οι μεταβολές στην εγκυμοσύνη είναι αναστρέψιμες.
• Αδένωμα Υπόφυσης: Μπορεί να παρουσιάσει αύξηση κατά την κύηση, με επακόλουθες μεταβολές στο οπτικό πεδίο (συνήθως κροταφικά ελλείμματα) ή ελάττωση της οπτικής οξύτητας και πονοκεφάλους. Πιθανή αιτία της μεγέθυνσης του αδενώματος της υπόφυσης είναι η υποφυσιακή αποπληξία, η οποία μπορεί να είναι επικίνδυνη για τη ζωή. Σε γυναίκες που παρουσιάζουν αυξητική τάση του αδενώματος και αναφέρουν πονοκεφάλους, θα πρέπει να συστήνεται διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Εάν η τελευταία αποκαλύψει υπαραχνοειδείς αιμορραγίες, πιθανόν να ενδείκνυται ο τοκετός με καισαρική τομή. Κατά κανόνα, τα αδενώματα ελαττώνονται σε μέγεθος μετά τη γέννα και δεν καταλείπουν οφθαλμικές βλάβες.

Συμπτώματα που πρέπει να μας οδηγήσουν στον οφθαλμίατρο

Όσες γυναίκες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης παρουσιάσουν κεφαλαλγία, θολή όραση και αλλαγές στο οπτικό τους πεδίο θα  πρέπει να υποβληθούν σε έλεγχο της αρτηριακής τους πίεσης, βυθοσκόπηση και εξέταση των οπτικών πεδίων από τον οφθαλμίατρο.

Διαθλαστικές Επεμβάσεις

Κατά τη διάρκεια της κύησης και του θηλασμού θα πρέπει να αποφεύγονται οι διαθλαστικές επεμβάσεις (laser για διόρθωση μυωπίας, υπερμετρωπίας και αστιγματισμού), κυρίως εξαιτίας των μεταβολών που παρουσιάζονται στον κερατοειδή την περίοδο αυτή λόγω των ορμονικών αλλαγών και μπορεί να καταστήσουν το αποτέλεσμα μη προβλέψιμο. Αφού ολοκληρωθεί ο θηλασμός και ο κερατοειδής επανέλθει στην πρότερή του κατάσταση, αποκατασταθεί η δακρυϊκή στιβάδα καθώς και οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα είχε ενδεχομένως παρουσιαστεί, μπορεί να προγραμματιστεί   μία τέτοια διαδικασία. Εάν ανάλογη επέμβαση έχει πραγματοποιηθεί πριν από την εγκυμοσύνη, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με το ενδεχόμενο του φυσιολογικού τοκετού, διότι ,όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, όλες οι προαναφερθείσες μεταβολές υποχωρούν μετά τον τοκετό.

Χρήση οφθαλμικών κολλυρίων

1. Τοπικά αναισθητικά καθώς και κολλύρια για μυδρίαση και μύση της κόρης  που χρησιμοποιούνται κατά την τυπική οφθαλμολογική εξέταση είναι απολύτως ασφαλή.
2. Αντιγλαυκωματικά κολλύρια και συγκεκριμένα β- αναστολείς θα πρέπει να χορηγούνται στην ελάχιστη δυνατή δοσολογία κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και η χρήση τους να διακόπτεται 2-3 μέρες πριν τον τοκετό.
3. Συστηματικά αντιβιοτικά καλό είναι γενικά να αποφεύγονται κατά την κύηση και το θηλασμό.
4. Τοπικά στεροειδή και αντιβιοτικά όπως είναι η ερυθρομυκίνη και οι κινολόνες δεν αντενδείκνυνται.

Συμπερασματικά, η οφθαλμολογικά εξέταση θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στον προγεννητικό έλεγχο, καθώς όχι μόνο αποτελεί μια απόλυτα ασφαλή διαδικασία για τη μητέρα και το έμβρυο, αλλά και γιατί μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο πρόληψης εφόσον οι μεταβολές στην όραση ενδέχεται να σηματοδοτούν άλλες σοβαρότερες καταστάσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Τέλος θυμηθείτε: Πάντα ο οφθαλμίατρός σας είναι η καλύτερη πηγή για να σας δώσει υπεύθυνες απαντήσεις σε θέματα που αφορούν την υγεία των ματιών σας. Σε καμία περίπτωση  η πληροφόρηση που λαμβάνετε από την ιστοσελίδα μας δεν έχει σκοπό να τον υποκαταστήσει. Απευθύνεστε πάντα σε αυτόν για ολοκληρωμένη πληροφόρηση.