Θεματικές Κατηγορίες

Όραση και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές

Επηρεάζουν οι Η/Υ την όρασή μας;

Η δεύτερη συχνότερη αιτία που οδηγεί νεαρά υγιή άτομα να επισκεφθούν τον οφθαλμίατρο είναι τα προβλήματα από τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Άνθρωποι που χρησιμοποιούν για πάρα πολλές ώρες την ημέρα ηλεκτρονικούς υπολογιστές παρουσιάζουν μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται ως «ασθενωπεία», δηλαδή δυσκολία στην όραση ενώ το δεύτερο πρόβλημα που προκαλείται αφορά στα δάκτυλα και τους μυς του βραχίονα στα χέρια από την επαναληπτική κίνηση των δακτύλων.

Γενικά, οι επιπτώσεις που μπορούν να προκληθούν στα μάτια και στην όραση από τους υπολογιστές βρίσκονται υπό μελέτη, αν και δεν έχει παρατηρηθεί κάποια σημαντική μόνιμη βλάβη.

Πάνω από το 50% των χρηστών Η/Υ αναφέρουν κόπωση των ματιών, θολή όραση και πονοκεφάλους. Τα συμπτώματα αυτά, πολλές φορές, επηρεάζουν τη συνολική υγεία του ατόμου με αποτέλεσμα ένα γενικό αίσθημα κόπωσης που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μειωμένη απόδοση στην εργασία.

Επίσης, σε σπάνιες περιπτώσεις, υπάρχουν στοιχεία ότι τα άτομα με πολύωρη εργασία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για γλαύκωμα.

Με ποιο τρόπο επηρεάζουν οι Η/Υ την όρασή μας;

Αυτό που συμβαίνει όταν παρατηρούμε μια οθόνη Η/Υ είναι ότι η προσαρμογή μας βρίσκεται σε ένα μόνιμο σημείο εργασίας, ενώ παράλληλα, χάνουμε την αίσθηση του βάθους και της στερεοσκοπικής όρασης. Επιπλέον, η σύγκλιση των ματιών (τα δύο μάτια συγκλίνουν το ένα προς το άλλο όταν κοιτάμε σε κοντινή απόσταση) βρίσκεται και αυτή σε μία συνεχή ενεργοποίηση, ενώ η συχνότητα με την οποία ανοιγοκλείνουμε τα βλέφαρά μας μειώνεται. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις είναι εντελώς διαφορετικές από αυτό που συμβαίνει όταν διαβάζουμε γραπτή τυπωμένη ύλη, γιατί οι οθόνες του υπολογιστή, ιδίως εκείνες που περιέχουν μια καθοδική λυχνία, δεν παρέχουν μία συνεχή εικόνα αλλά μία εικόνα που περνάει καρέ-καρέ και ο εγκέφαλος τη συνδέει σε μία συνεχή εικόνα. Αυτό που συμβαίνει μετά από πολύωρη χρήση υπολογιστών είναι ότι τα κωνία, δηλαδή τα κύτταρα που χρησιμοποιεί το μάτι για την αντίληψη της έγχρωμης όρασης, υπερλειτουργούν συνέχεια με αποτέλεσμα η εικόνα που δημιουργείται από αυτή την υπερλειτουργία των κωνίων να παραμένει στον εγκέφαλό μας παρότι η εικόνα στην οθόνη του υπολογιστή έχει αλλάξει. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται “after effect” ή φαινόμενο McCollough και καμία φορά αντιστρέφεται η αντίληψη των χρωμάτων.

Ένα από τα ερωτήματα που μας απασχολούν γύρω από τη χρήση Η/Υ είναι το κατά πόσο εκτιθέμεθα σε υπεριώδη ακτινοβολία ή, γενικώς, ακτινοβολία και κατά πόσο κάτι τέτοιο μπορεί να προδιαθέσει σε καταρράκτη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι υπάρχουσες αποδείξεις υποστηρίζουν ότι η ακτινοβολία που δεχόμαστε, όσον αφορά στις υπεριώδεις ακτίνες από την οθόνη του υπολογιστή, είναι λιγότερες από αυτές που εκπέμπονται από μια λάμπα φθορισμού, συνεπώς δεν υπάρχουν επικίνδυνες επιπτώσεις για το μάτι ούτε κάποια ένδειξη ότι αυτή η έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε καταρράκτη.

Οφθαλμολογικά συμπτώματα που οφείλονται στον Η/Υ

Κεφαλαλγία μετά το πέρας της χρήσης ή κατά τη διάρκεια χρήσης του PC
Άλγος ανάμεσα στα μάτια
Θολή όραση
Μάτια ξηρά ή/και ερεθισμένα
Αργή επανεστίαση κατά τη διάρκεια χρήσης της οθόνης
Δυσκολία όρασης μακρινών αντικειμένων μετά από πολύωρη χρήση
Παροδική διπλωπία
Κακή αντίληψη των χρωμάτων

Γενικότερα σωματικά συμπτώματα που οφείλονται στον Η/Υ

Οσφυαλγία
Πόνος στον αυχένα ή/και στους ώμους
Κόπωση
Άλγος στα χέρια και στους καρπούς
Μειωμένη απόδοση στην εργασία, λάθη, καταβολή

Τρόποι πρόληψης

Θα πρέπει, κατ’ αρχάς, η οθόνη του υπολογιστή να βρίσκεται σε ελαφρώς χαμηλότερο επίπεδο από εκείνο των ματιών και το πληκτρολόγιο σε τέτοια θέση ούτως ώστε το κάτω μέρος των βραχιόνων και των καρπών να είναι παράλληλα με το έδαφος. Επίσης παράλληλα με το έδαφος πρέπει να βρίσκονται τα χέρια και οι μηροί. Το χρησιμοποιούμενο κάθισμα είναι απαραίτητο να έχει ρυθμιζόμενα μέρη για να προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε χρήστη.

Η φωτεινότητα και η αντίθεση της οθόνης πρέπει να ρυθμίζονται στον επιθυμητό βαθμό για κάθε χρήστη, προκειμένου να μην κουράζονται τα μάτια του και να αισθάνεται άνετα. Συνήθως, ο φωτισμός του χώρου πρέπει να είναι τρεις φορές εντονότερος από αυτόν της οθόνης, ενώ καλό είναι να γίνεται και χρήση φίλτρου οθόνης. Σημαντικό είναι να εργάζεται κανείς σε αρκετά μεγάλη οθόνη, ώστε να μην καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για την ανάγνωση ή τη συγγραφή ενός κειμένου και προς την κατεύθυνση αυτή συνηθίζετε να χρησιμοποιείτε το μέγεθος γραμματοσειράς που σας διευκολύνει. Θα πρέπει να αποφεύγεται να ανακλάται πάνω στην οθόνη φως από παράθυρο ή άλλη φωτεινή πηγή. Τέλος, είναι αυτονόητο πως θα πρέπει να γίνεται τακτικός καθαρισμός της οθόνης από τη σκόνη.

Εφόσον οι χρήστες Η/Υ παρουσιάζουν κάποια μικρή διαθλαστική ανωμαλία, όπως λίγη μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό, η διόρθωσή της με τη χρήση των κατάλληλων γυαλιών ή φακών επαφής μπορεί να βοηθήσει στη χρήση αυτών των συσκευών με πολύ μεγαλύτερη άνεση.

Επίσης, η ξηροφθαλμία που μπορεί να προκληθεί από την πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών λόγω της μείωσης της συχνότητας βλεφαρισμού, μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χορήγηση τεχνητών δακρύων καθώς επίσης και με τη σωστή ενυδάτωση της ατμόσφαιρας στο χώρο εργασίας μας.

Τέλος, το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης δυσάρεστων οφθαλμικών συμπτωμάτων είναι τα σύντομα και συχνά διαλείμματα διάρκειας 2-3 λεπτών για κάθε 15-20 λεπτά εργασίας, 5 λεπτών για κάθε μισή ώρα εργασίας ή 10 λεπτών για κάθε μία ώρα εργασίας.

Προβλήματα από την υπερβολική χρήση Η/Υ στην παιδική ηλικία

Σε Ευρώπη και Αμερική αλλά τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα τα παιδιά αφιερώνουν 1-3 ώρες καθημερινά μπροστά από την οθόνη ενός υπολογιστή για σχολικές δραστηριότητες αλλά και για παιχνίδι. Πολύ συχνά, δε, οι ίδιοι οι γονείς ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή ακόμη και από την πολύ πρώιμη ηλικία των δύο ή τριών ετών. Είναι γεγονός ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των παιδιών σχολικής ηλικίας έχουν πρόσβαση σε Η/Υ στο σχολείο ή στο σπίτι.

Υπάρχουν πολλοί παιδοφθαλμίατροι που τάσσονται υπέρ της άποψης ότι η υπερβολική χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή κατά την παιδική ηλικία προδιαθέτει σε μυωπία ενώ κάποιοι αναφέρονται και σε μελέτες που έχουν γίνει και από τις οποίες προκύπτει ότι οι υπολογιστές έχουν γενικά αρνητική επίδραση στην όραση των παιδιών.

Συγκεκριμένα σε διάφορες μελέτες που έχον πραγματοποιηθεί αναφέρεται ότι: α)25% των παιδιών που χρησιμοποιούν υπολογιστή στο σπίτι ή στο σχολείο χρειάζονται διορθωτικά γυαλιά για ακίνδυνη και άνετη απασχόληση, β) το ποσοστό των παιδιών σε αρχικό στάδιο μυωπίας έχει αυξηθεί από το 12% στο 25% από το 1995 έως σήμερα και γ) το ποσοστό των παιδιών 7-9 ετών με μυωπία έχει τριπλασιαστεί κατά την τελευταία τριετία αγγίζοντας το 34%.

Μέχρι και πριν από 20 χρόνια τα περισσότερα παιδιά έπαιζαν σε ανοικτούς χώρους με αποτέλεσμα η μακρινή όραση να τους είναι περισσότερο σημαντική. Αντιθέτως, σήμερα η πλειοψηφία των παιδιών απασχολούνται μπροστά στον υπολογιστή στο σπίτι ή και στο σχολείο με αποτέλεσμα η συνεχής και επίμονη όραση στην οθόνη του να προκαλεί προβλήματα που μέχρι και πριν από λίγα χρόνια δεν ήταν γνωστά. Κατά τη χρήση του Η/Υ το οπτικό σύστημα του παιδιού επικεντρώνεται περισσότερο από ότι σε άλλες δραστηριότητες. Η απασχόληση στο κομπιούτερ απαιτεί από τα μάτια των μικρών παιδιών επιδεξιότητες υψηλού επιπέδου ενώ το οπτικό τους σύστημα δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί πλήρως γι’ αυτό και μόνο όταν εκείνο ωριμάσει το παιδί είναι σε θέση να χειριστεί αποτελεσματικά το στρες και την πίεση που προκαλεί η χρήση του υπολογιστή.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οπτομετρών, οι επιπτώσεις από τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην παιδική ηλικία περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Γενικά, τα παιδιά έχουν πολύ περιορισμένο βαθμό αυτό- προστασίας. Είναι δυνατόν να απασχολούνται μπροστά στον υπολογιστή για ώρες χωρίς καθόλου ή με ελάχιστα διαλείμματα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα εστίασης και προσήλωσης της όρασης.

Επίσης, τα παιδιά είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικά, καθώς μπορεί να πιστεύουν πως όσα βλέπουν και με τον τρόπο που τα βλέπουν είναι απόλυτα φυσιολογικά, έστω και εάν η όρασή τους αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό το ρόλο των γονιών σε ότι έχει να κάνει με το χρόνο που τα παιδιά τους αφιερώνουν στη χρήση του υπολογιστή.

Εξορισμού τα παιδιά είναι μικρότερα από τους ενήλικες. Όμως, συνήθως οι θέσεις εργασίας των υπολογιστών είναι σχεδιασμένες για να χρησιμοποιούνται από ενήλικες, κάτι που μπορεί να αλλάξει την οπτική γωνία των παιδιών (όσοι χρησιμοποιούν υπολογιστή θα πρέπει να βλέπουν την οθόνη του ελαφρώς προς τα κάτω, σε γωνία 15⁰). Τέλος, τα παιδιά ενδέχεται να αναφέρουν πόνους στον αυχένα, τους ώμους ή την πλάτη, εξαιτίας της δυσκολίας με την οποία φτάνουν το πληκτρολόγιο του υπολογιστή ή ακουμπούν τα πόδια τους στο πάτωμα.

Συμβουλές αποφυγής προβλημάτων από τη χρήση Η/Υ κατά την παιδική ηλικία

Υπάρχουν πολλοί παιδοφθαλμίατροι που υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που χρησιμοποιούν υπολογιστή πριν από την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του οπτικού τους συστήματος, αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα γνωστό ως «computer vision syndrome» (δηλαδή οπτικό σύνδρομο λόγω υπερβολικής χρήσης Η/Υ).

Συμβουλές που μπορείτε να ακολουθήσετε προκειμένου να προστατεύσετε τα παιδιά σας από αυτή την κατάσταση, είναι οι ακόλουθες:

Κάθε παιδί πριν ξεκινήσει το σχολείο θα πρέπει να υποβάλλεται σε ένα πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο, περιλαμβάνοντας και τον έλεγχο της μακρινής και κοντινής όρασης.

Η θέση εργασίας στον υπολογιστή θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις διαστάσεις του παιδιού και όχι σε εκείνες ενός ενήλικα.

Η απόσταση που προτείνεται μεταξύ της οθόνης του υπολογιστή και των ματιών είναι 50-60 εκατοστά, διότι κοιτάζοντας τα παιδιά από πιο κοντινή απόσταση από αυτή κινδυνεύουν από υπερβολική προσαρμογή των ματιών τους.

Πάντα θα πρέπει να ελέγχεται ο χρόνος απασχόλησης των παιδιών μπροστά στον υπολογιστή και κατά το δυνατόν να διακόπτεται, ούτως ώστε να παρεμβάλλονται μεσοδιαστήματα ανάπαυσης για το οπτικό και μυοσκελετικό τους σύστημα.

Εν κατακλείδι, οι γονείς και οι δάσκαλοι θα πρέπει να αναγνωρίζουν συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν πιθανά προβλήματα, όπως είναι: συχνό τρίψιμο των ματιών, κόκκινα μάτια, κλίση του κεφαλιού ή άλλες ασυνήθιστες στάσεις και, τέλος, παράπονα για κουρασμένα μάτια ή θολή όραση και να απευθύνονται άμεσα στον οφθαλμίατρο.

Τέλος θυμηθείτε: Πάντα ο οφθαλμίατρός σας είναι η καλύτερη πηγή για να σας δώσει υπεύθυνες απαντήσεις σε θέματα που αφορούν την υγεία των ματιών σας. Σε καμία περίπτωση η πληροφόρηση που λαμβάνετε από την ιστοσελίδα μας δεν έχει σκοπό να τον υποκαταστήσει. Απευθύνεστε πάντα σε αυτόν για ολοκληρωμένη πληροφόρηση.