Χημικά Oφθαλμικά Eγκαύματα – Mια Eπείγουσα Kατάσταση
Τα χημικά εγκαύματα μετά από την είσοδο καυστικών υγρών ή ημιστερεών ουσιών στο μάτι είναι πολύ συχνά τόσο στο χώρο εργασίας όσο και στο οικιακό περιβάλλον. Αποτελούν ιδιαίτερα επείγουσες καταστάσεις, γιατί μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένη βλάβη στην οφθαλμική επιφάνεια και σε ολόκληρο το πρόσθιο μέρος του οφθαλμού, πλήττοντας κυρίως τον επιπεφυκότα και τον κερατοειδή χιτώνα και προκαλώντας ενίοτε μείωση της όρασης, η οποία μπορεί δυνητικά να παραμείνει για πάντα.
Αίτια των Χημικών Οφθαλμικών Ευγκαυμάτων
Οι ουσίες που προκαλούν το έγκαυμα χωρίζονται σε οξέα και βάσεις ανάλογα με το pH τους, με τις βάσεις να είναι υπεύθυνες για το 60% των εγκαυμάτων.
- Έγκαυμα από οξέα: Αυτά τα εγκαύματα είναι γενικά λιγότερο καταστροφικά σε σύγκριση με τα εγκαύματα από τα βασικά διαλύματα και συνήθως προκύπτουν μετά από έκθεση σε ισχυρά οξέα με pH<4, τα πιο συχνά εκ των οποίων είναι το υδροχλωρικό οξύ (χρησιμοποιείται συχνά για τον καθαρισμό της πισίνας κολυμβητηρίου) και το θειικό οξύ (εμπεριέχεται στις μπαταρίες αυτοκινήτων). Προκαλούν βλάβη μέσω της μετουσίωσης και συσσώρευσης πρωτεϊνών στους ιστούς με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Οι μετουσιωμένες, συμπυκνωμένες πρωτεϊνες λειτουργούν σαν φράγμα και εμποδίζουν την περαιτέρω διείσδυση του οξέος. Η μόνη εξαίρεση είναι το υδροφθορικό οξύ, όπου το υδροφθόριο γρήγορα διεισδύει σε όλο το πάχος του κερατοειδούς προκαλώντας συχνά μόνιμη βλάβη.
- Έγκαυμα από βάσεις: Οι βάσεις είναι λιπόφιλες ουσίες, οι οποίες διεισδύουν ταχέως διαμέσου της σαπωνοποίησης των λιπόφιλων μεμβρανών των κυττάρων με αποτέλεσμα την ταχύτερη και βαθύτερη από τα οξέα προσβολή του κερατοειδούς, γι΄αυτό και θεωρούνται πιο επικίνδυνες για την έκβαση της τελικής όρασης. Ισχυρές βάσεις μπορούν να διατρήσουν τον κερατοειδή και να φτάσουν τον πρόσθιο θάλαμο σε 15 δευτερόλεπτα! Συχνές βασικές ουσίες υπεύθυνες για χημικά εγκαύματα στον οφθαλμό είναι το υδροξείδιο του νατρίου (εμπεριέχεται σε ισχυρά καθαριστικά στη βιομηχανία), η αμμωνία (σε οικιακά καθαριστικά και λιπάσματα) και το υδροξείδιο του ασβεστίου (στον ασβέστη και στο γύψο).
Συμπτώματα Χημικών Οφθαλμικών Εγκαυμάτων
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι σοβαρός πόνος, δακρύρροια, βλεφαρόσπασμος και μειωμένη οπτική οξύτητα.
Εξέταση από τον Οφθαλμίατρο
Η σοβαρότητα του εγκαύματος εξαρτάται από την τοξικότητα και δραστικότητα της χημικής ουσίας, τη διάρκεια επαφής με το μάτι, το βάθος της διείσδυσης στον κερατοειδή και την περιοχή του ματιού που έχει προσβληθεί. Ο οφθαλμίατρος στο ιατρείο του έχει τη δυνατότητα μέσω της κλινικής εξέτασης στην σχισμοειδή λυχνία να σταδιοποιήσει το έγκαυμα αρχικά και να παρακολουθήσει αργότερα την πορεία του εγκαύματος μετά τη χορήγηση θεραπείας. Σημαντικό από την πλευρά του ασθενούς είναι να προσκομίζει εφόσον είναι διαθέσιμη και τη συσκευασία της χημικής ουσίας, στην οποία ενδεχομένως υπάρχουν επιπρόσθετα στοιχεία, αλλιώς πληροφορίες μπορούμε να πάρουμε από το κέντρο δηλητηριάσεων, το οποίο βρίσκεται στην Αθήνα, καλύπτει όλη τη χώρα, λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και έχει τηλέφωνο: 210- 7793777.
Αντιμετώπιση Χημικών Οφαλμικών Εγκαυμάτων
Η άμεση, ενδελεχής και παρατεταμένη πλύση των οφθαλμών με άφθονο νερό βρύσης ή φυσιολογικό ορό είναι εξαιρετικής σημασίας, γιατί μειώνει το χρόνο έκθεσης του κερατοειδούς στον χημικό παράγοντα. Την πλύση με φυσιολογικό ορό και απομάκρυνση των στερεών στοιχείων που είναι εγκλωβισμένα στο μάτι πραγματοποιεί ο οφθαλμίατρος μέχρι να απομακρυνθεί κάθε επιβαρυντικός παράγοντας και να αποκατασταθεί το φυσιολογικό pH στην επιφάνεια του οφθαλμού μετρώμενο με ειδικές πεχαμετρικές ταινίες (φυσιολογικό pH: ~7).
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, που αντιμετωπίζονται στο ιατρείο τα εγκαύματα είναι ήπιου βαθμού, όπου χορηγούνται τεχνητά δάκρυα. Σε μέτριες ή βαριές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθούν τοπικά αντιβιοτικά σε μορφή σταγόνων ή αλοιφής, καθώς και τοπικό κορτιζονούχο κολλύριο. Αρκετά βοηθητική στην παραγωγή κολλαγόνου, όσον αφορά στην επούλωση του κερατοειδούς είναι και η λήψη Βιταμίνης C. Σε πολύ βαριές καταστάσεις μπορεί να χρειαστεί και χειρουργική αποκατάσταση της περιοχής.
Προφύλαξη Χημικών Οφαλμικών Εγκαυμάτων
Η εκπαίδευση του προσωπικού σε περιβάλλον εργασίας για τον ασφαλή τρόπο εργασίας και τη χρήση των ατομικών μέσων προστασίας, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών προστατευτικών γυαλιών κατά τη χρήση επικίνδυνων χημικών ουσιών είναι επιβεβλημένη. Αυξημένη προσοχή χρειάζεται κατά τη χρήση χημικών ουσιών υπό πίεση, όπου ακόμα και η ειδική προστατευτική μάσκα μπορεί να μην είναι αρκετή.
Σε περίπτωση οποιουδήποτε ατυχήματος στο πρόσωπο με χημικές ουσίες μη διστάσετε να επισκεφτείτε άμεσα τον ειδικό οφθαλμίατρο, γιατί ένας απλός οφθαλμολογικός έλεγχος ενός φαινομενικά απλού περιστατικού μπορεί να σώσει την όρασή μας.
Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι η πρωταρχική προφύλαξη, διότι η ″πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία ″.
EYE DAY CLINIC – Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας – Καταρράκτης και Επέμβαση Καταρράκτη
Στέλλα Φραγκοπούλου
Χειρουργός Οφθαλμίατρος